Kultni šahovski setovi

Raznovrsni materijali kao što su slonovača, kamen, mermer, glina, staklo, kao i razni metali, korišćeni su za izradu šahovskih tabli i figura kroz vekove. Ipak, drvo briljira u ovoj ulozi, velikim delom zbog jedinstvene kombinacije čvrstine, trajnosti, i estetike. Iste te odlike ga čine i izazovnim za obradu, te iziskuje vešte i marljive ruke.

Uprkos širokoj rasprostranjenosti i pristupačnosti plastičnih, masovno proizvedenih setova, za ozbiljne igrače, poznavaoce, i istinske ljubitelje ove igre, drvo ostaje primarni izbor. Nesalomivu sponu ovog materijala i šahovske igre potvrdili su i utvrdili neki od najznačajnijih stvaralaca iz sfere umetnosti i dizajna.

▶ Na fotografiji: Maks Ernst i Dorotea Tening, i Murijel i Džulijen Levi igraju šah; šahovski setovi dizajn Maksa Ernsta i Jozefa Hartviga

Jozef Hartvig (Bauhaus šahovski set)

Glavna odlika ovog šahovskog seta jeste njegova jednostavnost i neposrednost. Težnja ka jasnoći i pojednostavljenosti u korist igrača je očigledna u Bauhaus šahu kao u malo kom drugom primeru ove igre. Nijedna figura ne pozajmljuje već ustanovljenu i standardno zastupljenu formu, već se radikalno okreće od onoga što je ranije karakterisalo dizajn šahovskih figura. Forma prati funkciju, te je oblik svake od figura diktiran njenim kretanjem po šahovskoj tabli.

Ovaj koncept ogoljava do suštine, i lišen je nepotrebnih ukrasa – bazični oblici sfere i kubusa dovoljno su opisni, a pored toga se harmonično sjedinjuju sa simetrijom šahovnice, ne stvarajući napadan kontrast. Svoju bezvremensku modernost opravdava i odstupanjem od ratne simbolike. Samo nekoliko godina nakon završetka Prvog svetskog rata, Hartvig šalje subliminalnu poruku za mir demilitarizacijom reprezentacije šahovskih figura. Bauhaus šah je, stoga, otelotvorenje Bauhausove ideje ne samo zbog svog izgleda, već i poruke koju komunicira.

Men Rej

Za Men Reja, šahovska igra nije bila samo razonoda, već i važan izvor inspiracije za njegovu umetnost. Igru je naučio pod vođstvom svog prijatelja i kolege umetnika Marsela Dišana i njih dvojica su često igrali zajedno. Dok je Dišan postajao sve više fokusiran na igru – na kraju je igrao i profesionalno – Men Rej se više zainteresovao za umetničke aspekte igre. Njegovo interesovanje je bilo usmereno ka studiranju i dizajniranju novih formi šahovskih figura, smatrajući šah plodnim tlom za inventivnost. Nastojao je da koristi čiste geometrijske oblike povezane istorijski i figurativno sa elementima koje predstavljaju.

Tokom svoje umetničke karijere, dizajnirao je više setova.

Lanier Grejem

Ovaj „pesnik-umetnik“, kako je često nazivan zbog simbioze ova dva njegova umetnička izraza, nastavio je dadaističku tradiciju Marsela Dišana. Grejemov šahovski set karakteriše autentičan pristup u principu pakovanja i odlaganja figura, koji obezbeđuje igru unutar igre. Sve 32 figure se uredno slažu u pravougaonu formaciju koja dodatno naglašava jednostavnost i geometrijski element u dizajnu ovog šahovskog seta.

Deo je kolekcije Muzeja moderne umetnosti (MoMA) u Njujorku.

Maks Ernst

Ernstov čuveni šahovski set karakteriše prelepa ravnoteža oštrih uglova i delikatnih oblina. Dizajn odražava savremene trendove u modernizmu, objedinjujući tradicionalni zapadnjački dizajn šahovskih figura sa oblicima izvedenim iz afričke, okeanske i domorodačke američke umetnosti.

U ovom setu najviša figura je zapravo kraljica, nekonvencionalno aludirajući na njen značaj i moć u igri.

Džulijen Levi

Za razliku od drugih istoričara umetnosti i galerista svoje ere, Levi je pohađao studijske kurseve slikarstva, vajarstva, fotografije i filmskog stvaralaštva dok je studirao na Harvardu. Inspirisan apstraktnim skulpturama svog prijatelja Konstantina Brankuzija i koristeći nadrealističku igru reči (Hampti Dampti) kako bi nagovestio polaznu tačku, Levi je napravio svoje prototipove šahovskog seta od gipsanih uzoraka izlivenih koristeći za kalupe ljuske jaja preostalih od doručka. Lokalnom zanatliji je dat zadatak da od njih proizvede šahovske figure u drvetu.

Džulijen Levi je kroz svoj galerijski prostor omogućio vidljivost mnogim dadistima i nadrealistima. Igrom slučaja, mnogi od njih su bili i pasionirani šahisti, te je bilo neminovno da u jednom trenutku pozove članove svog kreativnog okruženja da dizajniraju šahovske setove za izložbu „Imagery of Chess“. Neki od već pomenutih setova, proizvod su ovog kreativnog zadatka.